نقشه و جغرافیا
موقعیت جغرافیایی:
استان گیلان یکی از استان‌های شمالی کشور با مساحت 14711 کیلومتر مربع می‌باشد. این استان در 36 درجه و 33 دقیقه تا 38 درجه و 27 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 32 دقیقه تا 50 درجه و 36 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار قرارگرفته است.
درازای آن از شمال باختری به جنوب خاوری ، 235 کیلومتر و پهنای آن ، از 25 تا 105 کیلومتر تغییر می‌کند. رشته کوه‌های البرز با ارتفاع متوسط 3000 متر، همانند دیواری در باختر و جنوب گیلان کشیده شده و این منطقه جز از راه دره منجیل، راه شوسه دیگری به فلات ایران ندارد . کمترین فاصله کوه از دریای خزر (در بخش حویق از شهرستان تالش) نزدیک به 3 کیلومتر و بیشترین فاصله آن از دریا (در امام‌زاده هاشم ، مسیر جاده رشت- قزوین) حدود 50 کیلومتر است و از 300 کیلومتر نوار ساحلی برخوردار می‌باشد.
این استان، از شمال به دریای خزر و جمهوری آذربایجان، از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مازندران محدود می‌گردد.
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری ، استان گیلان دارای 16 شهرستان، 52 شهر و 43 بخش، 109 دهستان و 2583 آبادی دارای سکنه است.
شهرستان‌های استان گیلان عبارتند از : آستارا ـ آستانه‌اشرفیه ـ املش ـ بندر انزلی ـ تالش ـ رشت ـ رضوانشهر ـ رودبار ـ رودسر ـ سیاهکل ـ شفت ـ صومعه‌سرا ـ فومن ـ لاهیجان ـ لنگرود ـ ماسال.
زمین‌شناسی :
خاک‌های گیلان:
بخش وسیعی از استان گیلان را جلگه گیلان تشکیل داده که به‌وسیله رسوبات رودخانه سفیدرود پدید آمده و همچنین بخش دیگری از استان نیز که صفحات جنوبی آن را دربرمی گیرد، کوهستانی است. ازاین‌رو انواع خاک‌های جلگه‌ای، کوهپایه‌ای کوهستانی در سطح این منطقه دیده می‌شود.
الف- خاک‌های جلگه‌ای استان گیلان با وسعت زیادشان دربرگیرنده بخش اعظم زمین‌های زراعی منطقه می‌باشند. انواع خاک‌های جلگه‌ای که در سطح استان دیده می‌شوند. عبارتند از : شن‌های ساحلی، خاک‌های رسوبی بافت‌ریز، خاک‌های چمنی مربوط و نسبتاً مربوط و نیمه مردابی و خاک‌های باتلاقی که ذیلاً مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- شن‌های ساحلی که در نواحی شمالی منطقه و در کناره دریای خزر قرارگرفته‌اند، بخشی از چلگه گیلان است که در مناطق نزدیک به دریا فاقد پوشش گیاهی بوده و قابلیت زراعی نیز ندارند. در حالیکه در نقاط دورتر، به علت به وجود آمدن هوموس و ایجاد چسبندگی در ذرات خاک که امکان نگهداری آب و رشد گیاه را پدید می‌آورد، رویش گیاهان در این خاک‌ها مشاهده می‌گردد. بااین‌حال این خاک‌ها نیز از استعداد زراعی چندان برخوردار نبوده و غالباً به‌عنوان مرتع مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.
- خاک‌های رسوبی جلگه گیلان که از رسوبات رودخانه‌های منطقه حاصل گردیده‌اند (عمدتاً سفیدرود) با برخورداری از شیب بسیار نازل و همچنین زهکشی مناسب، قابلیت بسیار خوبی برای کشاورزی داشته و در ردیف بهترین اراضی قرار می‌گیرند. این خاک‌ها در مناطق شرقی، شمال شرقی و شمال شهر رشت دیده می‌شوند و غالباً تحت کشت محصولاتی چون برنج، درختان میوه، توتون و محصولات تابستانی می‌باشند.
- خاک‌های چمنی مرطوب، نسبتاً مرطوب و خاک‌های نیمه مردابی بخشی دیگر از اراضی جلگه‌ای گیلان را تشکیل می‌دهند. خاک‌های چمنی مرطوب و نسبتاً مرطوب غالباً برای کشت برنج مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. این خاک‌ها در برخی نقاط به سطح آب زیرزمینی که گاهی تا سطح زمین نیز می‌رسد، غیرقابل استفاده بوده و غالباً به‌صورت چراگاه درآمده‌اند این خاک‌ها در نواحی ساحلی دریای خزر دیده می‌شوند.
ب- دامنه‌های شمالی البرز پوشیده از خاک کوهپایه‌هاست. این خاک‌ها که معمولاً دارای عمق نسبتاً زیاد هستند در نقاطی که شیب زمین کمتر است، برای زراعت مناسب می‌باشند. عمده‌ترین انواع این خاک‌ها خاک‌های قرمز، زرد و خاک‌های قهوه‌ای جنگلی می‌باشند.
- خاک‌های قرمز و زرد : بر روی این خاک‌ها یک‌لایه نازک از بقایای گیاهی وجود دارد. این نوع خاک‌ها در صورت برخورداری از شیب زیاد باید تحت پوشش گیاهی قرارگرفته تا از فرسودگی آن‌ها در اثر عوامل طبیعی ممانعت شود. در حال حاضر این خاک‌ها در برخی نقاط تحت کشت محصولاتی چون چای و گندم بوده و در برخی نقاط نیز به‌صورت مرتع مورداستفاده قرار می‌گیرند.
- خاک‌های جنگلی : این خاک‌ها دارای بافت متوسط و سطح آن پوشیده از بقایای گیاهی است. خاک‌های مزبور در منطقه فومن و جنوب لاهیجان دیده می‌شوند.
ج- خاک‌های کوهستانی منطقه که قسمت عمده خاک‌های استان را تشکیل می‌دهند در نقاط مرتفع استان به چشم می‌خورند و این نوع خاک‌ها به دلیل شیب زیاد، نمی‌تواند جهت زراعت مورد بهره‌برداری قرارگرفته و عمدتاً پوشیده از جنگل‌های انبوه و متراکم هستند.
برخی از مرتفع‌ترین قله‌های استان عبارتند از :
1- شاه معلم یا دوخواهران 3090 متر در شهرستان فومن
2- چاکنه 2963 متر واقع در بخش رحیم‌آباد در شهرستان رودسر
3- پشته کوه 268 متر واقع در بخش مرکزی شهرستان رودبار
4- کوه دیگاه 2611 متر واقع در شهرستان رضوانشهر
5- ارک‌سر 2523 متر واقع در بخش چابکسر شهرستان رودسر
6- کوه لرینه 2510 متر واقع در بخش عمارلو شهرستان رودبار
7- کوه هفته خونی دالی 2471 متر واقع در بخش اسالم شهرستان تالش
8- درفک 2705 متر در شهرستان سیاهکل
9- نقره‌داغ 3450 متر در شهرستان تالش
10- تیلار 2620 متر در شهرستان تالش
11- تروشوم 2635 متر در شهرستان فومن
12- قند کله 2550 در شهرستان فومن
آب و هوا :
سه جریان هوایی منطقه‌ای که موجب بارش در گیلان می‌شوند عبارتند از :
1- جریان پرفشار سیبری
2- جریان اسکاندیناوی
3- جریان مدیترانه‌ای
علاوه بر آن جریان‌های محلی که معمولاً دارای نام‌های محلی‌اند عبارتند از :
1- بیرون‌وا- بادی که از شمال تالاب می‌وزد.
2- سرتوک- باد شمال خاوری.
3- خزری- باد شمال و شمال باختری که سرد و طوفانی است.
4- بیرون گیله وا- در زمستان و پاییز موجب باران می‌شود.
5- دشته‌وا- از شمال باختری می‌وزد.
6- خشکه‌وا- از خاور تالاب انزلی می‌وزد.
7- گرمیش (گرمچ- گرمش) که از البرز به‌طرف جلگه‌های ساحلی می‌وزد و گرمای محیط را در کوتاه‌ترین مدت چندین درجه بالا می‌برد و می‌تواند سبب آتش‌سوزی‌هایی در جنگل، روستاها و شهرها شود. و نیز باد منجیل که بین رستم‌آباد و لوشان و بخشی از دره قزل‌اوزن جریان دارد. از دیگر بادهای محلی گیلان باید از سیاه او- آفتاب بوشه- خشکه دسته وا و کوتیم وا نام برد.
آب و هوای استان گیلان معتدل می‌باشد که ناشی از تأثیر آب و هوای کوهستانی البرز و دریای خزر است. این استان به دلیل همجواری با دریای خزر منطقه‌ای با رطوبت زیاد بوده و رطوبت نسبی آن بین 40 تا 100 درصد است. فصل خشکی در طول سال مدت زیادی دوام ندارد (در حدود یک ماه از نیمه خرداد تا نیمه تیرماه) و در غالب اوقات باران می‌بارد. بارندگی در تمامی نواحی استان به یک‌میزان صورت نمی‌گیرد.
بیشترین ریزش در سطح دشت مربوط به شهر بندرانزلی می‌باشد و حداقل بارندگی در حوالی رودبار، لوشان و منجیل صورت می‌پذیرد. روزهای یخبندان کوتاه و پراکنده بوده و سرما به‌ندرت از 1- درجه تجاوز می‌کند.
در میان شهرستان‌های استان، آستارا سردترین و بندرانزلی گرم‌ترین نقاط می‌باشند. درحالی‌که لاهیجان با هوایی مطلوب‌تر از سایر نقاط استان، زمستان‌های گرم‌تر و تابستان‌های خنک‌تر است، استان گیلان دارای دوازده ایستگاه هواشناسی سینوپتیک می‌باشد. ثبت مشخصات جوی (درجه حرارت، سرعت وزش باد، تعداد روزهای یخبندان، میزان بارندگی، رطوبت نسبی و...) در ایستگاه‌های سینوپتیک مستقر در شهرهای بندرانزلی، رشت، سنگر، آستارا، منجیل، لاهیجان، تالش، جیرنده، ماسوله، بندر کیاشهر، دیلمان و رودسر انجام می‌گیرد.
